پرسشنامه فرسودگى شغلى

پرسشنامه فرسودگى شغلى

پرسشنامه فرسودگى شغلى ، آزمون روانشناسی است که در این بخش از مجموعه تست های روانشناسی و آزمونهای روانشناختی به همراه پرسشنامه آن ارائه می گردد.

مبانى نظرى پرسشنامه پرسشنامه فرسودگى شغلى

فرسودگى شغلى نوعى واكنش نسبت به فشارهاى شغلى است كه سازمان بر كاركنان خود تحميل مى كند و آنان را گرفتار عوارض جسمانى و روانى مى سازد . بعضى ديگر ، فرسودگى شغلى را يك پاسخ مى دانند و الگوى نشانگان عمومى سازش و يا نشانگان انطباق كلى را مطرح مى كنند . در اين الگو ، فشار شغلى ، عوارض و ناراحتيهاى جسمانى و روانى متعددى را در پى دارد و از آن تحت فرايند غير اختصاصى ، ياد مى شود . در رويكردى ديگر ، به ادراك كاركنان از موقعيتهاى شغلى تأكيد شده و فرسودگى شغلى با عوامل فرهنگى ، سازمانى و شخصى وسيع ( همچون محركهاى شغلى ، ويژگيهاى فردى ، ارزشيابى ها ، نظام ارزشى و اعتقادهاى افراد ) ، مرتبط مى باشد . در اين ديدگاه ، رفتارهاى شغلى به خودى خود فشارآور نيستند ؛ بلكه فرسودگى شغلى ناشى از عدم موازنه اى است كه بين ادراك فرد از الزام هاى محيط پيرامونى و ارزشيابى وى از توانايى خويشتن ، ايجاد مى شود.

عوارض فرسودگی شغلی

فرسودگى شغلى نه تنها عملكرد فرد در حيطه هاى جسمانى ، روانشناختى و اجتماعى را خدشه دار مى كند ، بلكه به بروز نارضايتى شغلى ، كاهش توليد ، افزايش خطاها و تصادف ها ، كاهش فرايندهاى شناختى و كندى زمان واكنش ، منجر مى شود. در حيطه ى تغييرات روانشناختى ( مانند افزايش تحريك پذيرى ، اضطراب ، تنش و افسردگى ) ، شخص به سختى مى تواند خود را كنترل نمايد و در نتيجه ، روابط اجتماعى و خانوادگى وى ، مختل مى شود . همچنين ، در رفتارهاى شغلى ضعف و سستى نشان مى دهد و مشكلات بيشترى را تجربه مى كند . فرسودگى شغلى بلند مدت مى تواند كاركردهاى جسمانى ، روانشناختى و اجتماعى فرد را مختل سازد و موجبات بروز رفتارهاى مخرب شغلى را نيز ، فراهم آورد . در زمينه هاى جسمانى نيز فرسودگى شغلى سيستم ايمنى بدن فرد را به هم مى ريزد و وى را مستعد گرفتار آمدن به انواع بيمارى هاى جسمى مى سازد . 

معرفى پرسشنامه پرسشنامه فرسودگى شغلى و كاربرد آن

پرسشنامه ى فرسودگى شغلى كاركنان ، با توجه به عوامل درون سازمانى اصلى و مكمل ارايه شده در مدل واره ى معروف به مُناباماس ( مدل نظام مند انتخاب و به كارگيرى اثربخش منابع انسانى در سازمان ) و همچنين نظريه ى چند عاملى بهره ورى ساعتچى تدوين گرديده و شامل ٩١ سؤال مى باشد .

اين پرسشنامه به وسيله ى محمود ساعتچى و با همكارى على هومن در فروردين ماه سال ١٣٨٣ ساختارسازى و در بين كاركنان شركت ملى صنايع پتروشيمى و در پانزده نقطه از كشور ، اجرا گرديده است .

اعتباريابى و رواسازى اين پرسشنامه با بهره گيرى از نمونه اى وسيع ، انجام گرفته است . اين پرسشنامه ، عوامل مؤثر بر ميزان فرسودگى شغلى را اندازه گيرى مى كند و آزمودنى بايد پاسخ مورد نظرش را در گستره ى ” خيلى كم ” ، ” نسبتاً كم ” ، ” نسبتاً زياد ” ، و ” خيلى زياد ” ، مشخص كند . گويه هاى اين پرسشنامه مشخص مى نمايد كه عوامل تعيين كننده ى فرسودگى شغلى در سازمانها ، شامل چه مواردى مى باشند . كاربرد اين پرسشنامه در موقعيتهاى سازمانى و تحقيقاتى از اهميت بالايى برخوردار مى باشد . از اين پرسشنامه مى توان در حوزه هاى سازمانى و براى شناسايى عواملى كه فرسودگى شغلى كاركنان را افزايش مى دهد و همچنين در تلاش جهت تضعيف يا حذف عوامل تنش زا استفاده كرد .

روش نمره گذارى پرسشنامه پرسشنامه فرسودگى شغلى

نمره گذارى پرسشنامه عوامل مؤثر بر فرسودگى شغلى ساعتچى و هومن ، براساس مقياس ليكرت انجام مى گيرد . براى جلوگيرى از ايجاد قضيه حد مركزى ، گزينه متوسط در آن حذف گرديده و به جاى ٥ گزينه ، داراى ٤ گزينه مى باشد . بدين ترتيب ، گزينه ى خيلى كم داراى امتياز ١ ، نسبتاً كم داراى امتياز ٢ ، نسبتاً زياد داراى امتياز ٣ و خيلى زياد نيز داراى امتياز ٤ مى باشد . بر اين اساس ، بيشترين امتياز اين آزمون ٣٦٤ و كمترين امتياز آن ، ٩١ مى باشد .

اعتبار و روايى پرسشنامه پرسشنامه فرسودگى شغلى

در تحقيقى كه در سال ١٣٨٣ به وسيله ى محمود ساعتچى و با نظارت واحد پژوهش شركت ملى صنايع پتروشيمى انجام گرفت ، ضمن تأكيد نسبت به سنجش ميزان تجانس درونى سؤالات پرسشنامه ى ٩١ سؤالى ( كه از طريق آلفاى كرونباخ و براى تعيين ميزان اعتبار پرسشنامه محاسبه گرديده ) ، در مورد رابطه ى هر سؤال با كل آزمون ، قضاوت شده است . با تأكيد بر محاسبه ى فوق ، مشخص گرديد كه اين پرسشنامه داراى ضريب اعتبار ٩٦٪‏ مى باشد . اين ضريب معرف ميزان اعتبار مطلوبى بوده و بيانگر آن است كه پرسشنامه از تجانس درونى كافى ، برخوردار است . اگرچه سؤالهاى شماره ١ ( ضريب همبستگى ١٧٪‏ ) ، شماره ٥٨ ( ضريب همبستگى ١٢٪‏ ) و شماره ٩١ ( ضريب همبستگى ١٧٪‏ ) داراى همبستگى ضعيفى با كل پرسشنامه هستند ، اما به دليل تأثير اندكى كه در افزايش اعتبار پرسشنامه دارند ، از مجموعه سؤالات حذف نشده اند .

پس از اجراى اين پرسشنامه بر روى ٨٥١ نفر از كاركنان صنعت پتروشيمى در ١٥ استان ايران ، اعتبار اين مقياس با ٩١ سؤال ، برابر با ضريب در حد مطلوب ٩٧٪‏ است . از بين سؤالات اين مقياس ، سؤال ٩١ كمترين همبستگى را با كل آزمون نشان داده و بيشترين سهم را در كل پرسشنامه ، سؤال ٤٨ ( ضريب همبستگى ٧١٪‏ ) دارد . محاسبات آمارى در اين مقياس نشان داده است كه اين مجموعه ، با ٩١ سؤال ، به ترتيب داراى ميانگين و انحراف استانداردى معادل با ٩٩/١٩٣ و ٨٣/٤٨ مى باشد .

با تأكيد بر اجراى تحليل عاملى بر روى پرسشنامه ى عوامل مؤثر بر فرسودگى شغلى ، مشخص گرديد كه چون مقدار ” دِترمينان ماتريس همبستگى ” برابر با صفر نبوده و شاخص KKO برابر با ٩٥٪‏ مى باشد ، اين مقادير بيانگر كفايت نمونه بردارى است . آزمون ” كرويت بارتلت ” نيز داراى شاخص خى ٩٧/١٥١٤٩ ، با درجه آزادى ٨٦١ مى باشد و در سطح احتمالى برابر با ٠٠١/٠ نيز معنادار است . با تأكيد بر ” روش وريمكس ” ، ساختار عاملها مشخص گرديد و با توجه به اينكه برخى از سؤالات روى عاملهاى ديگر نيز وزن دارند ، مجموعه پرسشهايى كه به گونه اى مشترك با يك عامل همبسته هستند ، عبارتند از :

1-  عامل يكم شامل پرسشهاى ١٧-٥٣-٥٠-٥٢-٧٦-١٢-١٦-٥٩-٤٨-٣٢-٥٧

2-  عامل دوم شامل پرسشهاى ١٣-٤٣-٣٠-٦٤-٢٣-٦٢-٣٩-٦٥

3-  عامل سوم شامل پرسشهاى ٦٦-٨٢-٧١-٨٥-٥٤

4-  عامل چهارم شامل پرسشهاى ٨٣-٨٤-٨١-٦٩-٣٦

5-  عامل پنجم شامل پرسشهاى ٢٦-٢٧-٩-١٥-٨

6-  عامل ششم شامل پرسشهاى ٣٤-٣٥-٣١-٤٦

7-  عامل هفتم شامل پرسشهاى ٢٥-٧-٤١-٢٢

اين عوامل عبارتند از : سازه هاى ناكفايتى در سرپرستى واحد ، اجبار براى كار با همكاران نامناسب يا مشكل دار ، نارضايتى از شغل و محل كار ، نارضايتى از نظام حقوق و دستمزد و فرصتهايى براى رشد و ارتقا ، مديريت سنتى ، غير خلاق و كم توجه نسبت به كاركنان ، نارضايتى نسبت به انتخاب و آموزش كاركنان ، نارضايتى از محيط كار و آسيب زا بودن آن .

برای دانلود رایگان پرسشنامه عوامل مؤثر بر فرسودگى شغلى بر روی لینک زیر کلیک نمایید.

دانلود پرسشنامه فرسودگى شغلى