پژوهش کیفی

روشهای پژوهش کیفی

روش های پژوهش کیفی اساساً از جامعه شناسی و مردم شناسی سرچشمه گرفت. در این رشته ها ، پژوهشگران با مطالعه ی رفتار انسان در بافت طبیعی خود سر و کار دارند و تلاش می کنند وجود پژوهشگر یا بافت پژوهشی بر رفتار طبیعی اثر نگذارد. همچنین ، در این روش ها تلاش می شود داده ها از نگر آزمودنی ها یا گروه های تحت مشاهده جمع آوری و بررسی شوند و سو گیری های فکری و فرهنگی پژوهشگر در جمع آوری ، تفسیر ، یا ارائه ی آنها تأثیر نگذارد. مردم شناسان و جامعه شناسان در اینگونه پژوهش ها تلاش می کنند رفتار ها و فعالیت های قابل مشاهده را در بافت طبیعی خود به صورت کامل مشاهده و تفسیر نمایند و از گزینش جنبه های خاصی از رفتار اجتناب می کنند ، چون اعتقاد دارند اعمال گزینش در رفتار طبیعی یا طبیعی بودن آزمودنی ایجاد اخلال و تحریف می کند.

پرسش ها در پژوهش کیفی

در پژوهش کیفی از طرح پرسش ها یا فرضیه های از پیش تعیین شده یا شناسایی پیشاپیش متغیری خاص برای تمرکز مطالعه اجتناب می شود. به چند دلیل پژوهشگران این رویه ها را انتخاب می کنند که عبارتند از :

• بسیاری از رفتار ها به گونه ای است که در مورد آنها اعمال کنترل و دستکاری مورد نیاز برای پژوهش آزمایشی مقدور یا آسان نیست ، بویژه در زمانی که ما با آزمودنی های انسانی سر و کار داریم.
• هر چند در پژوهش های کیفی کنترلی بر متغیر ها یا بافت پژوهش اعمال نمی شود ، اما ابداع فنون و روش های پیچیده و دقیقی برای جمع آوری و تحلیل داده ها در این نوع پژوهش نتایجی را به بار آورده است که از طریق طرح های آزمایشی دستیابی به آنها امکان پذیر نیست.
• نگرانی فزاینده ای درباره ی تأثیرات تعاملی یا تحریف کننده ی محیط پژوهش بر نوع داده هایی که جمع آوری می شوند ، وجود داشته است. در محیط های مصنوعی آزمایشی که در آنها دستکاری و کنترل صورت می گیرد ، ممکن است داده هایی بدست آیند که با داده های حاصل در محیط های طبیعی متفاوت باشند. بنابر این ، در پژوهش کیفی از مشکلات یا خطرات غیر منتظره ی مربوط به محیط آزمایشگاهی اجتناب می شود.

پژوهش کیفی از رویکرد ترکیبی یا کل نگر استفاده می کند که در آن کل به اجزاء تشکیل دهنده خرد نمی شود. هدف این نوع پژوهش کشف پدیده هایی نظیر الگو ها یا روابطی که پیشتر توصیف یا کشف نشده اند و درک و مطالعه ی این پدیده ها از نگر شرکت کنندگان در این فعالیت است.

در پژوهش کیفی سیر حرکت به صورت اندام وار یا ارگانیک است ، یعنی ما مسیر را با اعمال پرسش ها یا فرضیه های مصنوعی تعیین نمی کنیم ، بلکه روند پژوهش مسیر را تعیین و گاه کانون را محدود می نماید.

رویه های انجام پژوهش کیفی را می توان شبیه به یک قیف یا هرم وارونه دانست که در آن بررسی یا پژوهش از کل به خاص پیش می رود یا آنها را همچون مارپیچی به حساب آورد که در هنگام حرکت پژوهشگر از از کل به خاص چرخه های مشاهده و تحلیل نیز تکرار می شوند ، یعنی هنگامی که پژوهش به پیش می رود ، هر مرحله ممکن است پژوهشگر را به تمرکز بر یک جنبه ی خاص بکشاند. بنابر این ، رویه های انجام پژوهش کیفی بسیار باز پاسختر از سایر روش ها هستند و تحت نفوذ یا تأثیر بافت طبیعی پژوهش قرار دارند.

به همین دلیل ، رویه های تجویزی یا مصنوعی و طرح های سازماندهی شده ی مفصل در آن نوع پژوهش ها وجود ندارد به جز خطوط راهنمای کلی. در این پژوهش ها ، هر چند تلاش می شود کنترل و دستکاری در بافت پژوهش صورت نگیرد ، اما همان گونه که پیشتر گفته شد .

این بحث فقط در سطح محض که در آن با ” یا این یا آن ” سر و کار داریم صادق است و در سطح کاربردی تلاش می شود کنترل یا دستکاری کمتری صورت گیرد. صراحت جمع آوری داد ه ها ، پژوهشگران از مشاهده ی مشارکتی یا مشاهده ی نا مشارکتی استفاده می نمایند. « یک نمونه ی خوب از مشاهده ی مشارکتی خاطره نگاری هایی است که توسط پژوهشگران ثبت می شود و آنها در این خاطره نگاری ها تجربه ها و مشاهده های خود ثبت می کنند.

نوع دیگر از مشاهده که در پژوهش کیفی یافت می شود ، مشاهده ی نا مشارکتی است که در آن پژوهشگر یا بررسی کننده فعالیت مشاهده شده را مشاهده ، ثبت و یادداشت برداری می کند ، اما این کار بدون کنترل یا هدایت از طریق پرسشنامه یا ابزار دیگر صورت می گیرد. پژوهش کیفی یک رویکرد مفید در هر جایی است که پژوهشگر با کشف یا توصیف پدیده هایی که در حالت طبیعی رخ می دهند یا ساخت فرضیه ها برای پژوهش های دیگر سر و کار دارد.