تحليل عاملى

تحلیل عاملی یا آنالیز فاکتور چیست ؟

تحلیل عاملی یا آنالیز فاکتور یا  Factor Analysis یکی از روشهای آماری چند متغیره است که بین مجموعه فراوانی از متغیرها که به ظاهر بی ارتباط هستند ، رابطه خاصی را تحت یک مدل فرضی برقرار  می کند.

در تحلیل عاملی تعداد زیادی از متغیرها برحسب تعداد کمی از ابعاد یا سازه ها بیان می شود ، این سازه ، فاکتور یا عامل نامیده می شود.

منطق تحليل عاملى

تحليل عاملى براى ايجاد ارتباط بين متغيرهاى مشاهد شده و تعداد كمترى از متغيرهاى مفهومى زيرين طراحى شده است . تحليل عاملى ، سنجه هاى مشاهده شده را برحسب عوامل مشترك ( مشاهده نشده ) به اضافه واريانس يكتا نشان مى دهد . روابط  بين عوامل مشاهده نشده و سنجه هاى مشاهد شده تحت عنوان وزن ( براى مثال وزن هاى رگرسيونى ) كه عامل ها را به سنجه ها ارتباط مى دهند ، تعريف مى شوند .

مقالات پیشنهادی

تحلیل آماری

تعریفی دقیق از تحلیل عاملی

آنالیز فاکتور ، چرخه اى را براى حركت از مدل مسير مبتنى بر ” سنجه واحد براى هر سازه ” بر چند سنجه براى هر سازه يا مدل مسير چند معرفه فراهم مى سازد . از اين طريق مى توان متغيرهاى نظرى مورد توجه را در تحليل مسير آزمود . در اين حالت متغيرها به عنوان عامل محسوب مى شوند و براى هر سازه چند سنجه وجود دارد كه اين عامل سبب بهبود سنجش سازه ها مى شود .

نکتهتحلیل آماری

 با گسترش تحليل مسير ، با پيوند منطق تحليل عاملى ، مدل سازى مسير ، ديگر نمى توان مدل ها را از طريق تكنيك هاى رگرسيونى حداقل مربعات معمولى ( OLS ) حل نمود .

مقالات پیشنهادی

تحلیل عاملی با SPSS

تحلیل عاملی در برابر تحلیل رگرسیونی

تحليل رگرسيونى ما را به يك سنجه واحد كه فكر مى كنيم بر متغير مفهومى مورد نظر نزديك است محدود مى كند . با وجود سنجه هاى مختلف ، بهترين گزينه ما براى تحليل مسير معمولاً تركيب گزينه هاى اندازه گيرى خواهد بود . در اصل آن سنجه بايد نشانگر بهترين روايى حتى در صورتى كه در برگيرنده خطاهايى از متغيرهاى جمع شده هستند ، باشد .

اما ، در رويكرد تحليل عاملى بيش از اينكه بر انتخاب بهترين سنجه فكر كنيم . بايد سنجه هاى مختلفى براى ارزيابى متغیرها انتخاب کنیم . سازه عملكرد ( عامل ) به واسطه نقاط مشترك سنجه ها تعريف مى شود . عامل عملكرد ، عاملى است كه با ديگر متغيرهاى نظرى روابط درونى دارد. و هر كدام از آنها عامل هايى هستند كه از طريق چند سنجه تعريف مى شوند . در مدل مسيرى كه خطوط يك جهته عامل ها را بر همديگر وصل مى كند . همبستگى ها ( كوواريانس ها ) ميان عامل ها به ضرايب مسير تغيير مى يابد ، به همان صورتى كه تحليل رگرسيونى همبستگى ها يا كوواريانس ها را به ضرايب مسير تغيير مى دهد .

مقالات پیشنهادی

راهنمای جامع مدل سازی معادلات ساختاری

تحلیل عاملی شکل تغییر یافته رگرسیون

براى خوانندگانى كه با تحليل مسير آشنا نيستند . مى توان گفت تحليل عاملى خيلى شبيه رگرسيون است . از آنجايى كه آنالیز فاکتور نيز همانند رگرسيون جزء مدل هاى خطى كلى محسوب مى شود . آن را مى توان به عنوان شكل تغيير يافته رگرسيونى ديد .

برجسته ترين تفاوت اين دو رويكرد در اينست كه در تحليل عاملى همه متغيرهاى مدل رگرسيونى سنجش نمى شوند . همچنين در تحليل عاملى ماتريسى كه مورد تحليل قرار مى گيرد ، تحليل همبستگى است و بنابراين راه حل مشابه رگرسيونى بايد بر ضرايب استاندارد شده ( بتا ) توجه داشته باشد .

معادله ى رگرسيونى در شكل ماتريسى Y=BX+E است . در صورتى كه معادله اصلى تحليل عاملى Y=Pf+U مى باشد . در معادله آخر ، فقط Y ها به طور واقعى سنجيده مى شوند Y ها بر حسب بردار عامل هاى f كه بيانگر عامل هاى سنجش نشده مى باشد . ماتريس وزن ها يا P كه بيانگر ماتريس ضرايبى است كه عامل ها را بر سنجه هاى مشاهده شده Y وصل مى كنند و بردار باقيمانده ها يعنى U ، تعريف مى شوند .

عناصر P در اصل ضرايب رگرسيونى هستند . اما در واژگان تحليل عاملى به عنوان عناصر ماتريس الگوى عاملى تعريف مى شوند . عناصر U يعنى باقيمانده هايى كه بعد از تجزيه عامل مشترك وجود دارند . يكتايى در آنالیز فاکتور ناميده مى شوند . معادله تحليل عاملى از نظر شكل ، معادل تحليل رگرسيونى است

راه کارها

آنالیز فاکتور همانند دیگر روشهای آماری راهی برای رسیدن پژوهشگر به اهداف خود می باشد. چنانچه هدف تحقیق کاهش و خلاصه کردن داده ها باشد ، تحلیل عاملی روش مناسبی برای این منظور خواهد بود. در این راستا پژوهشگر برای رسیدن به اهداف خود باید به این سوالات پاسخ دهد :

• کدام متغیر باید در تحلیل وارد شود ؟
• چه تعداد متغیر را باید در تحلیل وارد نمود ؟
• متغیرها چگونه سنجیده می شوند ؟
• آیا حجم نمونه برای تحلیل عاملی کافی است ؟

کارکرد اصلی 

هنگامى كه محققين سنجه ها را در مورد مجموعه اى از ابعاد زيرين اوليه گردآورى مى كنند ، تحليل عاملى بيشتر براى تأييد آزمون مدل بكار مى رود تا كشف مدل . هر چند كه در عمل ، تعيين ماهيت متغيرهاى سنجش نشده همواره به وضوح مشخص نيست تا جايى كه تكنيك هاى تحليل عاملى به عنوان تكنيك هاى اكتشافى بكار گرفته شده اند . بكار بردن تكنيك آنالیز فاکتور براى مشخص سازى ابعاد سنجه هايى كه به طور غير نظرى در هم جمع يا با هم تركيب شده اند ، مى تواند تفسير عامل هاى سنجش نشده را دشوار سازد .

نکات مهم 

طبیعی است که در روش تحلیل عاملی باید دقت زیادی کرد، اگر ناآگاهانه از آن استفاده شود ممکن است بسادگی نتایج ضد و نقیضی به بار آورد.

• به طور کلی این تحلیل برای متغیرهای رتبه ای زیاد مناسب نیست.
• تحلیل عاملی برای داده های انبوه بوده و برای متغیرهای فاصله ای بیشتر مناسب است.
• نکته ی دیگر مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی است ، مثل کافی بودن حجم نمونه

مقالات پیشنهادی

الزامات ، مراحل و فرآیندهای ISO 13485

چهار وظیفه مهم 

به طور مشخص تحلیل عاملی چهار وظیف زیر را می تواند انجام دهد:

1. تشخیص یک مجمعه از ابعاد مفهومی که معمولاً از دید پژوهشگر پنهان است. ( و یا به سهولت قابل مشاهده نیستند).
2. ارائه روش ترکیب و خلاصه کردن تعداد زیادی از افراد جامعه (یا واحدهای تحلیل ) به داخل تعدادی گروه کاملاً متمایز از بین یک جامعه بزرگ
3. تشخیص متغیرهای مناسب برای تحلیل های بعدی (مثلاً استفاده از آنها در تحلیل رگرسیون و تحلیل همبستگی )
4. ایجاد یک مجموعه از متغیرهای کاملاً جدید که تعداد آنها نسبت به متغیرهای مورد مشاهده خیلی کمتر است. و قرار دادن آن به جای مجموعه متغیرهای مورد مشاهده در تحلیل های بعدی