فراتحلیل / متا آنالیز : تعریف ، مزایا ، انواع و ویژگی های فرا تحلیل

فراتحلیل یا متا آنالیز

فراتحلیل یا متا آنالیز

فراتحليل چيست ؟

فراتحليل یا متا آنالیز (Meta-Analysis) را هنر تركيب تحقيقات و تحليلِ تحليل ها مى نامند و در واقع روش كمى براى تلفيق نتايج تحقيقات مستقل و مشابه و تركيب يافته هاى آنها برای ارزيابى اثربخشى عمل آزمايشى است . اين روش رويكردى واضح ، بدون ابهام و نظام مند دارد و سعى مى كند پى آمدهاى سازگار با اهداف تحقيق را ايجاد نمايد . جين گلاس واژه فراتحليل را براى اولين بار در سال ١٩٧٧ به كار برد و از آن به عنوان يك فلسفه پژوهشى و روش شناسى ياد كرد . البته سابقه عملى چنين كارى به سال ١٩٠٤ و فعاليت علمى كارل پيرسون در حوزه اطلاعات پزشكى برمى گردد . به زعم گلاس ، داده هاى مطالعات پيشين به عنوان واحد تجربى در يك مطالعه جامع محسوب مى شود و اندازه اثر يا رابطه به عنوان داده هاى اين مطالعه قابل استفاده است .

تعریفی دیگر از فراتحلیل یا متا آنالیز

در تعريف ديگر ، فراتحليل عبارت از رويكرد كمى / عددى است كه براى تركيب نظام مند / روش مند تحقيقات قبلى و آن چه كه توسط محقيقن پيشين انجام شده است براى دست يابى به جمع بندى درباره بدنه تحقيق و كشف دانش جديد انجام مى شود . اين روش كمى مى تواند به اثربخشى يافته ها ، كشف خلأ علمى و برنامه ريزى براى پژوهش هاى جديد در زمينه موضوع كاربردى مورد نظر منجر شود .

در فراتحليل ، ادبيات موضوع از منابع مكتوب مورد بررسى نظام مند قرار مى گيرد تا مشخص شود كه بر مبناى تحقيقات گذشته ، اثر يك متغير روى متغير ديگر چقدر است . اين روش مشابه تحقيقات ميان بخشى است كه در آن موضوع مورد مطالعه به جاى افراد ، نتايج تحقيقات است . با اين تفاوت كه شرايط مطالعه در اينجا دشوارتر است .

 

مقالات پیشنهادی بازاریابی  : فروشگاه فایل بازاریابی

فراتحليل يك نوع مرور ادبيات است كه در آن براى تلخيص يافته هاى پژوهش هاى مختلفى كه روى موضوع واحدى انجام شده است ، از روش هاى كمى استفاده مى شود . در اينجا به اين نكته تصريح مى شود كه متا آنالیز فقط زمانى به كار مى رود كه مطالعات مورد بررسى ، كمّى باشند . در مجموع مى توان گفت كه فراتحليل :

• نوع خاصى از تركيب تحقيقاتى است كه داراى فرضيه هاى مشابهى است . 

• تجزيه و تحليل هاى كمى را تحليل ثانويه مى كند .

• منابع داده هاى آن ، نتايج تحقيقاتى است كه در گذشته انجام شده است .

• هدف آن شناسايى رابطه يا تأثير متغيرها در تحقيقات متعدد است .

• فقط در تحقيقات كمى اعم از همبستگى ، آزمايشى و شبه آزمايشى به كار مى رود .

• سعى مى كند به مشكل قدرت آمارى پائين تحقيقات داراى نمونه آمارى كوچك فائق آيد .

مزاياى فراتحليل

مزایای فراتحلیل چیست ؟ متا آنالیز با توجه به ويژگى هاى منحصر به فرد خود مى تواند در موارد متعدد به محققين و بازبينى كنندگان تحقيقات پيشين كمك كند . از جمله مزاياى آن مى توان به موارد زير اشاره كرد   :

استفاده از پروتكل ؛

در اين روش به منظور اجتناب از سوگيرى محقق در انتخاب تحقيقات از پروتكل استفاده مى شود . پروتكل بيان مى كند كه كدام تحقيق با چه ويژگى هايى انتخاب يا از مسير مطالعه كنار گذاشته مى شود .

آزمون ناهمگونى ؛

براى شناسايى ميزان هماهنگى منابع مورد مطالعه آزمون ناهمگونى انجام مى شود . زيرا تغيير پذيرى بين مطالعات ممكن است به دليل واريانس تصادفى باشد .

محاسبه اندازه اثر ؛

در متا آنالیز يك اندازه اثر كلى براى هر مطالعه محاسبه مى شود . 

قدرت آمارى و دقت ؛

در مقايسه با تحقيقات مستقل ، فراتحليل از قدرت آزمون آمارى بالايى برخوردار است و فاصله اطمينان آن نيز داراى دقت بالايى است .

تعميم پذيرى بالا ؛

به دليل اين كه نتايج فراتحليل منعكس كننده طيف وسيعى از ويژگى هاى پژوهشى است ، در مقايسه با تحقيقات مستقل نتايج حاصل از آن از تعميم پذيرى بالايى برخوردار است .

پاسخ گويى ؛

اين روش به دنبال پاسخ به سوالاتى است كه به تنهايى از طريق نتايج تحقيقات مستقل قابل پاسخ گويى نيست . هم چنين در صدد حل تناقضاتى است كه از نتايج قبلى به دست آمده است .

فرضيه سازى ؛

فراتحليل به دنبال شناسايى متغيرهاى ميانجى و ايجاد فرضيه هاى علمى جديد است .

موارد استفاده از فراتحليل 

در پاسخ به اين سؤال كه آيا مى توان داده هاى تمامى تحقيقات و آزمايشات را با هم جمع كرد ، بايد گفت كه جواب منفى است . از روش فراتحليل براى تلفيق يافته هاى پيشين در موارد زير استفاده مى شود .

1. زمانى كه بيش از يك تحقيق در زمينه برآورد اثر يك متغير وجود داشته باشد .

2. زمانى كه بين ويژگى هاى تحقيقى كه در زمينه پى آمد انجام شده است ، تفاوت وجود نداشته باشد.

3. زمانى كه پى آمدها در تحقيقات با روش هاى يكسان اندازه گيرى شده باشد .

4. زمانى كه داده ها در دسترس باشند  .

 

مقالات پیشنهادی بازاریابی : سیستم اطلاعات بازاریابی

 

لازم به يادآورى است كه اجراى فراتحليل از نظر مفهومى تفاوتى با اجراى تحقيق اوليه ندارد و تنها تفاوت آن در استفاده از داده هاى ثانويه است . به اين معنى كه تحقيق اوليه / اصلى از داده هاى اوليه و فراتحليل از داده هاى ثانويه استفاده مى كند . از سوى ديگر ، Meta-Analysis يك روش چند رشته اى است ، بنابراين ، نيازمند يك تيم تحقيقاتى متشكل از متخصصين زير است :

الف ) متخصص موضوع مورد مطالعه

ب ) متخصص آمار براى طراحى و تحليل ابعاد تحقيق

ج ) گروهى از متخصصين موضوع مطالعه براى كمك به قضاوت درباره اسناد و مدارك بازبينى شده .

انواع فراتحليل 

براساس نظر ميلر و پولوك فراتحليل به سه دسته زير تقسيم مى شود :

فراتحليل نوع الف ) فراتحليلى است كه صرفاً نقاط قوت اثر يك متغير را در مطالعات مختلف بررسى و آن را به طور خلاصه بيان مى كند . 

در حالت دوم فراتحليل نوع ب ) در اين Meta-Analysis علاوه بر تلخيص نقطه قوت يك اثر ، براى تشريح ناهمگونى منابع از تحليل هاى تعديل كننده استفاده مى شود .

اما فراتحليل نوع ج ) در اين نوع از متا آنالیز ، علاوه بر فعاليت هاى مربوط به نوع الف و ب ، با بررسى متغيرهايى كه در يك تحقيق مورد دست كارى قرار نگرفته اند ، شواهد جديدى براى يك نظريه ارائه مى شود .

ويژگى هاى فراتحليل

ويژگى هاى اصلى فراتحليل / متا آنالیز را مى توان به طور خلاصه به شرح زير بيان كرد :

• فراتحليل مقيد به روش خاص آمارى نيست ؛ داراى ماهيت كمّى و چند روشى است .

• درباره كيفيت پژوهش هاى مورد بررسى ، پيش داورى نمى كند . واحد تحليل آن مطالعات انفرادى است كه درباره موضوع انجام شده است .

• فراتحليل در حقيقت يك نوع تركيب است نه تحليل .

• متا آنالیز را مى توان به عنوان يك بازنگرى در پيشينه پژوهش در نظر گرفت كه مبتنى بر پارادايم تراكمى دانش است .

• فراتحليل در واقع تحليلِ تحليل هاست و نوعى ارزشيابىِ ارزشيابى ها، يعنى نوعى فرا ارزشيابى محسوب مى شود .

• فراتحليل نوعى تحليل ثانويه است . يعنى تركيب كمّى نتايج مطالعات بدون توجه به داده هاى اصلى اوليه .

مباحث مطرح در متاآنالیز

تمامى تحقيقات مورد مطالعه در فراتحليل از وزن يكسانى برخوردار نيستند . در اين تحقيق به پژوهش هايى كه اطلاعات بيشترى ارائه مى دهند   وزن بيشترى داده مى شود . يعنى تحقيقاتى كه تعداد مشاركت كنندگان شان بيشتر است ، پيشامدهاى بيشترى را مورد بررسى قرار داده اند و داده هاى شان پراكندگى كمترى دارد ، ارزشمندتر هستند و وزن بيشترى به آن ها داده مى شود . البته وزن تحقيقات بستگى زيادى به اندازه فاصله اطمينان دارد . به اين معنى كه هر چه فاصله اطمينان كمتر باشد ، وزن تحقيق بيشتر مى شود .

موضوعات و مباحث اصلى فراتحليل / متا آنالیز

علاوه بر بحث وزن تحقيقات و ميانگين گيرى از داده هاى گردآورى شده پيرامون متغيرهاى مورد مطالعه ، مباحث زير جزء موضوعات و مباحث اصلى فراتحليل محسوب مى شود .

• تدوين پروتكل انتخاب پژوهش
• شناسايى مقياس هاى مرتبط با پى آمد
• ارزيابى كيفيت پژوهش
• ارزيابى مشكلات مرتبط با روش هاى مختلف ارائه داده ها
• مقياس هاى مختلف پى آمد مشابه
• مقياس هاى مختلف سنجش 
• برآوردهاى آمارى مورد استفاده
• آزمون هاى آمارى مورد استفاده
• تصميم درباره داده ها و نحوه تركيب آنها ، محاسبه مقياس تلخيص و در نظر گرفتن تحليل حساسيت
• ارزيابى ناهمگونى تحقيقات
• ملاحظه سوگيرى انتشار

پيش فرض هاى Meta-Analysis

پژوهش هايى كه با روش فراتحليل مورد تجزيه و تحليل و ارزيابى قرار مى گيرند ، بايستى براساس پيش فرض هاى زير انتخاب شده باشند :

1. همه در ارتباط با يك موضوع واحد باشند.

2. از نوع علمى – مقايسه اى ، آزمايشى ، شبه آزمايشى يا همبستگى باشند .

3. همه داراى فرضيه واحد باشند .

4. از ابزار و آزمون هاى يكسانى استفاده كرده باشند .

5. از توزيع نرمال برخوردار باشند .

6. مستقل از يكديگر باشند .

7. اندازه اثر بيان گر اندازه و جهت رابطه مورد نظر باشد .

8. اندازه اثر مستقل از حجم نمونه باشد .

9. نوع اندازه اثر بايد قابل مقايسه باشد .

10. محاسبه خطاى استاندارد براى اندازه اثر امكان پذير باشد ، چون براى محاسبه وزن هاى اندازه اثر ، داشتن خطاى استاندارد ضرورى است .

11. به تمامى تحليل ها وزن داده شود .

نقاط قوت و ضعف فراتحليل

همانند هر روش علمى ديگر فراتحليل نيز از يك سرى نقاط قوت و نقاط ضعف برخوردار است . به زعم بنجرت – درونس موارد زير را مى توان به عنوان نقاط قوت فراتحليل برشمرد :

1. تركيب مطالعات مختلف ، قوت يافته هاى تحققق را افزايش مى دهد .

2. روشى عينى ، معتبر ، قابل تكرار و سنجش پذير براى تلخيص نتايج تحقيقات است .

3. فراتحليل مى تواند ” شكاف در ادبيات تحقيق ” را برجسته سازد و مبنايى را براى نسل بعدى تحقيقات در زمينه موضوع مورد مطالعه ايجاد كند .

4. اگر در جايى يافته هاى متناقض وجود داشته باشد ، فراتحليل مى تواند با تلخيص نتايج تحقيقات روندهاى آن را آشكار سازد .

5. توان بررسى اثرات مختلف آزمايش را دارد .

در كنار نقاط قوت فراتحليل كه به تعدادى از آنها در بالا اشاره شد ، از موارد زير مى توان به عنوان نقاط ضعف متا آنالیز ياد كرد :

1. انجام فراتحليل تلاش زيادى را مى طلبد و تحليل هاى رياضى آن مستلزم كوشش فراوان محقق است .

2. نتايج ماهيتاً نشان دهنده رابطه است نه عليت .

3. كيفيت نتايج بستگى به كيفيت تحقيقات انتخابى دارد .

4. محقق فراتحليل در انتخاب تحقيقات به طور بالقوه با مسائل زير سر و كار دارد : 

5. سوگيرى انتخاب

6. مقايسه تحقيقات

7. تحقيقات منفى يا خنثى

8. وارد كردن تحقيقات با حداقل مسائل

9. كمى بودن تحليل ها زمينه تشخيص هاى كيفى را از بين مى برد .

مشكلات فراورى فراتحليل

محقق فراتحليل ممكن است با مشكلات و موانعى مواجه شود و كار را آن طور كه بايد نتواند به سرانجام برساند . از جمله اين كه به دليل متناقض بودن نتايج تحقيقات پيشين رسيدن به جمع بندى متقن دشوار مى شود . هم چنين ، تفاوت بين روش هاى آزمايش ، زمينه ها ، ابزارهاى سنجش و روش تحقيق ، قابليت تطبيق و مقايسه يافته هاى تحقيقات را مشكل مى كند . حتى در برخى از موارد ، تكرار فراوانى هم ممكن است نتواند جامعيت تحقيق را ثابت كند . از سوى ديگر ، ادبيات يك موضوع ممكن است به قدرى وسيع باشد كه روند مطالعات در آن مبهم و حجم اطلاعات سرسام آور باشد .

منبع : راهنمای کاربردی فرا تحلیل